Promieniowanie UV. Czy Jest Groźne Dla Oczu? Jakie Choroby Wywołuje?

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) zostało odkryte w 1801 roku i powszechnie uważane jest za niebezpieczne dla zdrowia człowieka, a zwłaszcza groźne dla oczu. Z tego powodu wysoce zalecane jest noszenie okularów przeciwsłonecznych w okresie letnim i wiosennym, ale także w przypadku sytuacji, w których występują potężne odblaski słoneczne, np. od śniegu. Dlaczego ochrona przed promieniami UV jest tak ważna i do czego może prowadzić bagatelizowanie tej sprawy? Wyjaśniamy!

Wpływ promieniowania UV na zdrowie

Słońce emituje ultrafiolet w zakresie UV-A, UV-B i UV-C, ale ziemska atmosfera pochłania całkowicie UV-C oraz część UV-B w warstwie ozonowej. W efekcie około 97% ultrafioletu, który dociera do powierzchni Ziemi, to UV-A.

Promieniowanie ultrafioletowe jest składnikiem światła słonecznego i dzieli się je ze względu na długość fal, mamy więc UV-A, UV-B i UV-C.

UVA o długości fal 315-400 nanometrów są obecne przez cały rok, również w dni pochmurne. Przenikają do naskórka, przyczyniając się do fotostarzenia skóry. W skrajnych przypadkach mogą doprowadzić nawet do rozwoju nowotworów skóry.

UVB o długości fal 280-315 nm odpowiedzialne są za oparzenia skóry oraz reakcje alergiczne.

UVC o długości 100-280 nm są najbardziej niebezpieczne dla człowieka.

Promieniowanie UV-C:

• potencjalnie najbardziej niebezpieczne dla oczu i skóry
• powoduje poważne problemy ze zdrowiem
• blokowane jest przez warstwę ozonową atmosfery, ale powiększająca się dziura ozonowa zwiększa prawdopodobieństwo przenikania promieni, dlatego bardzo ważne jest dbanie o środowisko naturalne.

Promieniowanie UV-B:

• w małych dawkach stymuluje produkcję melaniny, sprawiając, że skóra ciemnieje i zyskuje opaleniznę
• w wysokich dawkach powoduje oparzenia słoneczne, zwiększa ryzyko powstawania nowotworów, plam na skórze, zmarszczek i przedwczesnego starzenia się skóry.

Promieniowanie UV-A:

• może przedostawać się przez rogówkę na soczewkę wewnątrzgałkową, a w konsekwencji na siatkówkę
• badania pokazują, że nadmierna ekspozycja na UV-A jest powiązana z rozwojem zaćmy i zwyrodnienia plamki (AMD).
• długotrwała ekspozycja wiąże się z przyspieszeniem zmian w obrębie powiek przejawiających się zwyrodnieniem włókien kolagenowych i elastynowych skóry oraz zmniejszeniem elastyczności tarczki powiekowej. To przyspiesza proces opadnięcia powieki górnej czy odwinięcia powieki dolnej.

Dlaczego powinniśmy chronić wzrok przed promieniowaniem UV?

Tkanki oka w dużym stopniu pochłaniają promieniowanie UV, co może doprowadzić do ich trwałego uszkodzenia. Jest to o tyle ważne, że soczewka oka nie jest w stanie się naturalnie zregenerować. Naturalne mechanizmy obronne oka okazują się w praktyce nieefektywne. Stąd konieczność noszenia okularów przeciwsłonecznych w słoneczne dni czy też podczas wypraw wysokogórskich.

Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może powodować powstawanie m.in. zapalenie spojówki, zapalenie rogówki, tłuszczyków oraz skrzydlików (degeneracja spojówki). Początkowo mogą nie dawać żadnych objawów, by później spowodować problemy m.in. z rogówką i pogorszyć jakość widzenia.

Ponadto, promieniowanie UV przyczynia się do powstania tzw. śnieżnej ślepoty, która może spowodować przejściową utratę wzroku, zaćmy, zwyrodnienia plamki, czy nowotworów gałki ocznej.

Krótkoterminowa, ale intensywna ekspozycja na słońce, może spowodować łzawienie oczu, światłowstręt, uczucie piasku czy zaczerwienienie oczu. Są to podręcznikowe objawy zapalenia rogówki.

Choroby oczu związane z promieniowaniem UV

• Fotokeratitis: jest to zasadniczo oparzenie słoneczne na powierzchni oka. Długie godziny spędzone na plaży, praca na świeżym powietrzu lub promienie słoneczne odbijające się w Twoich oczach od bladego chodnika lub śniegu mogą prowadzić do tego stanu. Zimą fotokeratitis nazywa się ślepotą śnieżną, ponieważ często jest spowodowane spędzaniem długich godzin na śniegu. Ciężkie zapalenie rogówki może spowodować przejściową utratę wzroku. Łagodniejsze formy mogą powodować niewyraźne widzenie i ból oczu.

• Skrzydlik: Jest to guz lub klin ciała, który tworzy się na białej części oka, zwykle z wewnętrznego kącika, promieniując na zewnątrz. Skrzydlik nie jest szkodliwy dla wzroku, chyba że promieniuje wystarczająco daleko, aby spowodować zmianę kształtu rogówki, co może spowodować wady refrakcji, takie jak krótkowzroczność. Skrzydlik może swędzić, powodować zaczerwienienie lub łagodne zapalenie białej części oka lub powodować uczucie, że coś utkwiło Ci w oku. Jeśli skrzydlik uprzykrza Twoje życie lub powoduje zmianę widzenia, możesz go usunąć chirurgicznie.

• Zaćma: Uszkodzenia słoneczne spowodowane promieniowaniem UVB, które uszkadzają soczewki, mogą uszkodzić białka w tej przejrzystej strukturze. Z biegiem czasu uszkodzone białka mogą się zlepiać, powodując ciemne plamy, zmętnienie lub białe grudki. To jest zaćma. Twój optometrysta lub okulista zauważy, że rozwijają się one w soczewce, zanim stracisz jakąkolwiek znaczną część wzroku, o ile będziesz regularnie badać wzrok. Kiedy zaćma zacznie się rozwijać, nie ma sposobu, aby ją spowolnić lub zatrzymać. Twój okulista będzie monitorował postęp zaćmy i pomoże radzić sobie z wadami refrakcji dzięki mocniejszym receptom na okulary. W końcu będziesz musiał usunąć soczewkę oka i zastąpić ją sztuczną soczewką. Twój okulista doradzi Ci, kiedy konieczna jest operacja na zaćmę.

• Zwyrodnienie plamki żółtej: jest to główna przyczyna utraty wzroku wśród starszych Amerykanów, dotykająca około 10 milionów ludzi. Plamka jest centralną częścią siatkówki, a jeśli ten obszar zostanie uszkodzony, twoje widzenie centralne ulegnie pogorszeniu.
  Druzyny, czyli złogi białka, gromadzą się na siatkówce i pozbawiają ją tlenu. Może to prowadzić do dostania się nowych naczyń krwionośnych do plamki żółtej w celu dostarczenia większej ilości tlenu do obszaru, ale może to dodatkowo uszkodzić wrażliwą siatkówkę.

• Rak spojówki: Rak oka, zwłaszcza na powierzchni oka (spojówka, która jest powłoką nad twardówką lub białą częścią oka) jest coraz częstszy wśród osób starszych. Podobnie jak rak skóry, rak spojówki może być związany ze zwiększoną ekspozycją na słońce bez odpowiedniej ochrony.

Jak chronić oczy przed promieniowaniem UV?

Wszelkie negatywne zmiany zachodzące w oku na skutek działania promieniowania UV są nieodwracalne. Mogą powodować późniejsze komplikacje i choroby.

Zabezpieczenie oczu przed groźnym promieniowaniem sprowadza się do 3 zasad:

1. Noś okulary przeciwsłoneczne konieczne z filtrem UV (zakup je u optyka). Okulary powinny mieć duże oprawki, aby objąć ochroną całą powierzchnię oka i zminimalizować dostawanie się światła bokiem. Możesz zdecydować się na okulary przeciwsłoneczne z zabudowanym bokiem, przydatne zwłaszcza podczas wycieczek w górach, czy nad wodą.
2. Jedz dużo zielonych warzyw jak szpinak, zielony groszek czy brokuły. Zawierają cenną luteinę, która chroni tkanki siatkówki.
3. Pij dużo wody, a w razie konieczności stosuj krople do oczu, tzw. sztuczne łzy, które zadbają o prawidłowe nawilżenie oka i tym samym usprawnią jego funkcje obronne.

Niepokojący jest fakt, że 56% Polaków nie przywiązuje dostatecznej wagi do ochrony oczu przed niebezpiecznym promieniowaniu, a zaledwie 6% pamięta o odpowiednim ich zabezpieczeniu przed UV niezależnie od pogody! (badanie TNS Polska, CAPI, N=1000, respondenci w wieku 15+, realizacja 27.02-04.03.2015)

Eksperci przekonują, że zimą ekspozycja na UV może być nawet 100 razy większa niż latem, dlatego o ochronie oczu powinniśmy myśleć przez cały rok.

Przeczytaj nasz artykuł o okularach przeciwsłonecznych i dowiedz się jak chronić wzrok przed promieniowaniem UV.

Umów się na bezpłatne badanie do Eurooptyka i zaopatrz się w okulary przeciwsłoneczne z mocą, lub odwiedź nasze salony aby zabezpieczyć swoją parę nowych okularów przeciwsłonecznych bez mocy!

8 dodatkowych porad na temat ochrony przed promieniowaniem UV

1. Promieniowanie UV uszkadza prawie WSZYSTKIE struktury oka, w tym powiekę. Generalnie najlepiej unikać aktywności na świeżym powietrzu w godzinach od 10 do 16. kiedy światło słoneczne jest najsilniejsze. W mglisty dzień też może dojść do poparzeń. Noszenie okularów przeciwsłonecznych z odpowiednią ochroną przed promieniowaniem UV (zarówno dużych w oprawie, jak i z boczną osłoną) jest tak samo ważne jak noszenie szerokiego kapelusza.
   
2. Światło UV postarza wszystkie struktury oka. Uszkodzenie rogówki, zaćma i zwyrodnienie plamki żółtej są możliwymi przewlekłymi skutkami ekspozycji na promieniowanie UV i mogą ostatecznie prowadzić do pogorszenia widzenia.
   
3. Skóra powiek jest najcieńszą na całym ciele. Uszkodzenia UV wywołują suchość, zmarszczki, uwydatnione bruzdy skóry, zwiotczenie, utratę elastyczności i plamistą pigmentację. Światło UV jest związane z nowotworami skóry, w tym rakiem płaskonabłonkowym, rakiem podstawnokomórkowym i czerniakiem skóry. Rak płaskonabłonkowy może wystąpić nie tylko na skórze, ale także na spojówce i pokryć rogówkę oraz wnętrze oka, w niektórych przypadkach wymagając usunięcia całego oka.
   
4. Przednia powierzchnia oka pochłania 99% promieniowania UV. Na powierzchni oka to uszkodzenie UV prowadzi do narośli nowotworowych, a także nienowotworowych, takich jak skrzydlik i tłuszczyk. Uszkodzenie rogówki może wystąpić, gdy światło UV odbija się od wody, na przykład podczas uprawiania sportów wodnych lub jazdy na nartach.
   
5. Stwierdzono, że z zaćmą wiąże się ekspozycja na światło słoneczne i promieniowanie UV. To uszkodzenie jest nieodwracalne. Jedynym sposobem leczenia zaćmy, który wpływa na codzienne czynności, jest operacja.
   
6. Stres oksydacyjny i skumulowane uszkodzenia UV mają znaczenie w rozwoju związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej, głównej przyczyny ślepoty w wieku powyżej 55 lat, na którą nie ma lekarstwa.
   
7. Następnie dochodzi do szkód, gdy ludzie patrzą bezpośrednio na słońce, czy to podczas zaćmienia, czy w innym czasie. To uszkodzenie siatkówki może prowadzić do trwałego obniżenia jakości widzenia.
   
8. Chroń przed słońcem zarówno skórę i oczy za każdym razem, gdy jesteś najbardziej narażony na uszkodzenia spowodowane promieniowaniem UV.